Ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej wprowadziła nowe rozwiązania prawne, umożliwiające funkcjonowanie przedsiębiorstwa osoby fizycznej po jej śmierci w okresie tzw. zarządu sukcesyjnego.

Dzięki wprowadzonym rozwiązaniom prawnym, śmierć właściciela firmy nie oznacza zakończenia jego działalności. Ustawa umożliwia szybkie powołanie zarządcy sukcesyjnego, który będzie tymczasowo zarządzać przedsiębiorstwem, będzie kontynuować działalność gospodarczą po śmierci właściciela firmy, zajmie się wypełnieniem wszelkich obowiązków zmarłego przedsiębiorcy, w tym rozliczeniami z urzędem skarbowym i ZUS i wypłatą wynagrodzeń dla pracowników.

Zarządcę sukcesyjnego może powołać przedsiębiorca za życia, wówczas wizyta u notariusza nie jest niezbędna. Wystarczy jeśli przedsiębiorca wskaże konkretną osobę do pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego po swojej śmierci, a osoba ta wyrazi zgodę na pełnienie tej funkcji (oba oświadczenia wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności). Wymagany jest również wpis do CEIDG takiego zarządcy.

Zarządcę sukcesyjnego może powołać po śmierci przedsiębiorcy (w terminie do dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy):
1) małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku lub
2) spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek albo
3) spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek albo zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku, z tym, że po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydaniu europejskiego poświadczenia spadkowego, zarządcę sukcesyjnego może powołać wyłącznie właściciel przedsiębiorstwa w spadku.

Zgodę na powołanie zarządcy muszą w formie aktu notarialnego wyrazić osoby mające łącznie ponad 85% udziałów w przedsiębiorstwie w spadku. Po śmierci przedsiębiorcy wszystkie czynności prawne związane z powołaniem zarządcy sukcesyjnego wykonuje notariusz. Notariusz sporządza akt powołania zarządcy sukcesyjnego, przy czym przed sporządzeniem tego aktu notariusz spisuje protokół powołania zarządcy sukcesyjnego. Wymagany jest również wpis do CEIDG takiego zarządcy.

Od chwili ustanowienia zarządu sukcesyjnego, zarządca sukcesyjny wykonuje prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy, wynikające z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Zarząd sukcesyjny obejmuje zobowiązanie do prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku oraz umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku. Zarządca sukcesyjny dokonuje czynności zwykłego zarządu w sprawach wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku, natomiast czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu zarządca wykonuje za zgodą wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, a w przypadku braku takiej zgody – za zezwoleniem sądu.

Zarządcę sukcesyjnego może odwołać:
1) przedsiębiorca, składając zarządcy sukcesyjnemu oświadczenie w formie pisemnej – pod rygorem nieważności,
2) po śmierci przedsiębiorcy – osoby uprawnione do powołania zarządcy sukcesyjnego za zgodą osób, którym łącznie przysługuje ponad połowa udziałów w przedsiębiorstwie w spadku,
3) sąd- w przypadku rażącego naruszenia obowiązków przez zarządcę sukcesyjnego.

Notariusz sporządza akt odwołania zarządcy sukcesyjnego; przed sporządzeniem aktu odwołania zarządcy sukcesyjnego notariusz spisuje protokół odwołania zarządcy sukcesyjnego.